"Chết vì lí tưởng"là thiên tài hay ngu ngốc?
"Chúng ta đang ở trong một thế hệ mà các HLV cố gắng làm những điều không hiệu quả và rồi họ chết," Jose Mourinho, bậc thầy của chủ nghĩa thực dụng, nói một cách thẳng thừng. "Nhưng họ nói, 'Tôi đã chết, nhưng tôi chết cùng với ý tưởng của mình.' Bạn tôi ơi, nếu bạn chết vì lí tưởng của mình, bạn thật ngu ngốc."
Lời chỉ trích đanh thép của người Đặc Biệt đã châm ngòi cho một cuộc tranh luận lớn, một cuộc đối đầu tư tưởng trong bóng đá hiện đại. Đâu là con đường đúng đắn: chủ nghĩa thực dụng chỉ quan tâm đến kết quả bằng mọi giá, hay lòng trung thành tuyệt đối với một triết lý bóng đá, ngay cả khi nó dẫn đến thất bại? Giữa hai thái cực đó, đâu là sự thông thái, và đâu là sự cứng đầu vô nghĩa?
Lời tuyên chiến của Mourinho
Đây không phải là lần đầu tiên "Người đặc biệt" công kích các đồng nghiệp theo chủ nghĩa lý tưởng. Sau khi dẫn dắt Manchester United đến chức vô địch Europa League năm 2017 bằng một lối chơi thực dụng đến tàn nhẫn trước một Ajax trẻ trung và hoa mỹ, ông đã nói: "Có rất nhiều nhà thơ trong bóng đá. Nhưng những nhà thơ thì không giành được nhiều danh hiệu."
Trong mắt Mourinho, bóng đá hiện đại được chia làm hai phe: những người thực dụng và những "nhà thơ", những người chiến thắng và những kẻ mộng mơ. Ông tin rằng có một thế hệ HLV mới, những người đề cao ý tưởng và hình ảnh cá nhân hơn cả kết quả cuối cùng. Họ sẵn sàng "chết vì một ý tưởng" hơn là thay đổi để giành chiến thắng.
Không khó để tìm ra những ví dụ mà Mourinho đang nhắm đến. Đó là Ruben Amorim, người đang chật vật tại Manchester United, đã tuyên bố: "Tôi sẽ không thay đổi triết lý của mình. Nếu không, các vị phải thay đổi HLV."
Đó là Ange Postecoglou, người từng khẳng định ở Tottenham: "Nếu mọi người muốn tôi thay đổi cách tiếp cận, điều đó sẽ không xảy ra."Hay Andrea Pirlo, một thiên tài sân cỏ, người nói rằng: "Tôi thà thua theo cách của mình còn hơn dành cả trận để phòng ngự trong vòng cấm."
Lập luận phản biện: Chủ nghĩa lý tưởng không hề ngu ngốc
Trên thực tế, những HLV này đều là những bộ óc bóng đá xuất sắc. Amorim đã giành chức vô địch Bồ Đào Nha một cách ngoạn mục với triết lý của mình. Postecoglou đã vô địch ở khắp nơi ông đến. Văn hóa bóng đá hiện đại, dưới ảnh hưởng sâu sắc của Johan Cruyff và Pep Guardiola, thậm chí còn khuyến khích các HLV phải xây dựng sự nghiệp của mình xung quanh một ý tưởng hay một triết lý rõ ràng. Một HLV không có một bản sắc riêng thường bị xem là không có tầm nhìn.
Và khi quay lại nhìn vào chính Mourinho, chủ nghĩa thực dụng của ông cũng không còn là một công thức đảm bảo thành công. Trong 9 năm kể từ câu nói về "những nhà thơ",ông đã bị sa thải 4 lần và chỉ giành được một danh hiệu hạng ba (Conference League cùng Roma). Lối chơi của ông bị cho là đã lỗi thời, thiếu sự linh hoạt và không còn phù hợp với tốc độ của bóng đá đỉnh cao. Rõ ràng, chỉ thực dụng thôi là chưa đủ.
Trường hợp điển hình: Sự cứng nhắc của Ruben Amorim tại Man Utd
Ruben Amorim chính là ví dụ trung tâm cho cuộc tranh luận này. Sơ đồ 3-4-3 của ông đã rất thành công ở Sporting Lisbon, nhưng lại đang mang đến những kết quả thảm hại ở Manchester. Người hâm mộ Quỷ đỏ đang phải trải qua cảm giác đau khổ vô tận, khi chứng kiến đội bóng của mình thất bại tuần này qua tuần khác theo cùng một kịch bản.
Tuy nhiên, vấn đề của Amorim không hẳn nằm ở sơ đồ 3 hậu vệ. Vấn đề nằm ở sự cứng nhắc đến mức khó hiểu của ông. Trong các cuộc họp báo, ông liên tục khẳng định: "Tôi không thể thay đổi ý tưởng của mình," thậm chí còn nói "tôi không có một ý tưởng nào khác."
Sự cứng nhắc này được thể hiện rõ qua các con số. Theo Opta, Man United là đội có số lần thay đổi đội hình trong trận ít nhất tại Ngoại hạng Anh, ngay cả khi họ thường xuyên bị dẫn trước trong giai đoạn cuối trận.
Việc một HLV nói rằng ông "không có một ý tưởng nào khác" khi hàng tiền vệ hai người liên tục bị áp đảo và các cầu thủ chạy cánh thiếu sự sáng tạo, cho thấy một tư duy đáng báo động, một sự cố chấp thay vì kiên định.
Bí quyết của những người vĩ đại
Cuối cùng, cuộc tranh luận này không phải là một lựa chọn nhị phân giữa thực dụng và lý tưởng. Những HLV vĩ đại nhất luôn tìm ra một con đường thứ ba: sự linh hoạt trong triết lý.
Pep Guardiola là bậc thầy của điều này. Dù triết lý kiểm soát bóng của ông là bất biến, ông liên tục thực hiện những "điều chỉnh tinh tế"trong lối chơi của Man City. Từ việc sử dụng John Stones như một hậu vệ ảo, đến việc xây dựng lối chơi xung quanh một trung phong cắm điển hình như Erling Haaland, Guardiola cho thấy triết lý của ông là một cơ thể sống, luôn tiến hóa để thích ứng.
Ngay cả Ange Postecoglou, người nổi tiếng với sự kiên định, cũng đã dẫn dắt Tottenham đến chức vô địch Europa League vào tháng 5 bằng cách chuyển sang một lối chơi "ít rủi ro, không hoa mỹ"trong trận chung kết. Ông không phản bội triết lý của mình, mà chỉ đơn giản là đã chọn đúng phương thức cho đúng việc để đạt được mục tiêu cuối cùng.
Mỗi HLV đều cần có một tầm nhìn, một "ý tưởng" về cách họ muốn đội bóng của mình thi đấu. Việc sẵn sàng "chết vì ý tưởng đó" có thể là một dấu hiệu của niềm tin và sức mạnh.
Tuy nhiên, sự khác biệt giữa một HLV giỏi và một HLV vĩ đại nằm ở khả năng nhận ra khi nào cần phải linh hoạt. Sự vĩ đại không nằm ở việc trung thành một cách mù quáng, mà ở việc biết cách thích nghi mà không đánh mất đi bản sắc cốt lõi. Một hệ thống chiến thuật, dù là 3-4-3 hay 4-4-2, cuối cùng chỉ là một công cụ.
Tải ứng dụng bù nước oresol cho IOS/Android
